Interaksi 3 -Masyarakat Pluralistik Alam Melayu

KULIAH 3

Masyarakat Pluralistik Alam Melayu
• Konsep plurality dan masyarakat pluralistik
• Pembentukan masyarakat pluralistic di Alam Melayu
• Zaman pluraliti
- Kesultanan Melayu Melaka
- Penjajahan
- Selepas merdeka: politik, ekonomi, dan pendidikan

Alam Melayu sebelum kedatangan Barat
1. Alam Melayu merupakan satu wilayah  yang menjadi tempat pertemuan pelbagai budaya dan tamadun dari seluruh dunia. Suasana ini muncul secara semula jadi kerana aktiviti alam seperti tiupan angin monsoon dan arus latu yang telah mendorong pedagang-pedagang dari seluruh dunia untuk menetap sementara di kawasan-kawasan perdagangan seperti pelabuhan Melaka, Srivijaya, Majapahit, Acheh dan pelabuhan Lembah Bujang.

2. Golongan pedagang datang secara proses semula jadi iaitu berdagang secara sukarela mencari kehidupan dan kekayaan bersama keluarga. Kelompok ini datang secara sukarela tanpa paksaan menjamin ketenangan dan penerimaan masyarakat setempat adalah baik. Keadaan ini menggalakan interaksi yang mesra dengan penduduk tempatan. Proses akomodasi telah berlaku.

3. Ada kalangan pedagang yang berkahwin dengan penduduk tempatan contohnya masyarakat Cina Baba yang berkahwin dengan penduduk tempatan. Mereka telah mengamalkan budaya kehidupan orang Melayu.

4. Ada budaya mereka yang diterima oleh masyarakat tempatan seperti adat bersanding, bunga manggar,berinai  dan sebagainya  yang ditiru daripada budaya India. Proses asimilasi penduduk tempatan dari budaya India.

5. Golongan raja dan bangswan dalam alam Melayu telah menerima pengaruh dari kebudayaan India. Penerimaan ini telah dinamakan pengindiaan bagi melambangkan perluasaan pengaruh agama dan kebudayaan India di Asia Tenggara.

6. Bagaimanapun menurut Syed Muhammad Naquib Al Attas, kebudayaan India tidaklah begitu memberi kesan besar dalam kepercayaan dan falfasah ketuhanan orang Melayu. Ini kerana tidak ada kitab dalam membincangkan Hinduisme dan Buddhisme dalam masyarakat Melayu berbanding agama Islam.

7. Kebudayaan Hindu bertapak kuat dalam seni budaya dan adapt orang Melayu rakyat biasa seperti dalam Wayang Kulit yang memakai nama Sri Rama, Sitha Dewi, Ramayana, Hanuman. Dalam adat budaya pula ada perkahwinan, peralatan perkahwinan seperti bersanding, bunga telur dan sebagainya.

8. Konsep raja dan kerajaan adalah istilah Hindu dan konsep negeri atau negara dari bahasa Sanskrit.

9. Perlantikan pegawai seperti Orang Besar Empat, Orang Besar Lapan dll adalah mengikut astrologi Hindu.

10. Mengikut agama Hindu, raja adalah anak tuhan yang diutus ke bumi bagi menunjukkan rakyat bahawa mereka mesti mentaati segala peraturan dari raja.

11. Kebesaran raja ditunjukkan dengan pembinaan candi besar seperti candi Borobodur (Indonesia), Angkor Wat di Kemboja.

12. Kesannya raja berkuasa mutlak dan menjadi ketua kerajaan atau ketua negeri.

13. Apabila British tiba, mereka telah mengubah sistem pentadbiran dan agama dipisahkan kepada sistem politik kerajaan. Agama diurus oleh Sultan dan pentadbiran negara diurus oleh kerajaan.

14. Pandangan masyarakat melayu juga diubah terutama dari sudut cara berfikir dan cara melihat sesuatu iaitu epistemology. Perubahan epistemoligikal ialah perubhan cara berfikir dan cara melihat sesuatu.

15. Contoh perubahan epistemological ialah terhadap ilmu metafizik orang Melayu yang selama ini mempercayaan alam ghaib sehingga amalan perdukunan boleh mengubati penyakit. British telah mengubah epistemology metafizik bersifat bukan material kepada epistemology metafizik bersifat fizikal. Pembuktian adalah berunsurkan pancaindera, alat saintifik seperti mikroskop dll. Metafizik bersifat fizikal dibantu pula dengan alat seperti peta, muzium, banci dan sebagainya yang memperkenalkan ilmu, penambahan perbendaharan kata dalam masyarakat Melayu. Semua ini dikenali sebagai ilmu colonial.

16. Hubungan masyarakat Cina dan Alam Melayu telah berlaku sejak abad ke 7 masihi lagi malah Alam Melayu terkenal sebagai tempat pusat pengajian dan penyebaran ilmu pengetahuan contohnya menurut catatan I-Tsing seorang sami Buddha dari China telah singgah di Palembang, Sumatera pada 671 Masihi ketika dalam pelayaran ke India mengatakan terdapat lebih 1000 sami Buddha di Srivijaya.

Alam Melayu selepas kedatangan Barat
1. Kemunculan masyarakat pluralistic selepas kedatangan orang Eropah adalah berbeza. Kemasukan orang Cina dan India ke Tanah Melayu digalakkan untuk kepentingan ekonomi dan politik British.

2. Kaum cina datang bekerja untuk membuka lombong bijih timah dan emas. Kedatangan mereka tanpa diikuti oleh keluarga.

3. Fokus kemasukan masyarakat Cina hanyalah untuk memenuhi kepentingan ekonomi dan politik British. Kesannya walaupun ada masyarakat pluralistic tetapi asimilasi tidak berlaku. Namun masyarakat pluralistic ini berlaku dalam bentuk akomodasi sosial iaitu menghormati budaya lain dan meneruskan budaya sendiri secara harmonis.

Kesan idea dan pengaruh seperti Kekayaan, Kemegahan dan agama (Gold, Gospel dan Glory) telah membawa masuk budaya luar ke Alam Melayu.

Contoh:

• Kerajaan Jawa yang beragama Hindu telah menggunakan nama Arab ketika melayani pedagang Eropah.

• Kerajaan Champa, raja Melayu dan rakyatnya yang beragama Hindu telah menjalankan urusan perniagaan dengan China, India dan Kepulauan Melayu

17. Pluraliti dalam Alam Melayu terjadi melalui pertembungan pedagang ke Alam Melayu dan ia berlaku tanpa paksaan.

18. Keadaan ini berubah apabila kuasa Eropah datang dan menguasai Alam Melayu. Mereka telah menggunakan sistem pemerintahan sehingga mengubah sistem pemerintahan tempatan, menggalakan kedatangan kaum lain ke Alam Melayu untuk kepentingan diri sendiri. Secara tidak langsung masyarakat pluralistic telah diwujudkan oleh penjajah dari Eropah tanpa kerelaan penduduk tempatan.

Zaman pluraliti 

• Zaman Kesultanan Melayu Melaka (KMM)
1. KMM adalah zaman keagungan dan keemasan kerajaan Melayu.

2. KMM diperintah oleh sultan dan pembesar yang  sentiasa mempunyai pandangan jauh sehingga
Berjaya menarik perhatian pedagang dari seluruh dunia berdagang di Melaka. Melaka akhirnya dikenali sebagai The Venice of the East.

3. Faktor menarik KMM menjadi terkenal ialah:

- Pemimpin bersikap diplomasi dan sentiasa berfikiran terbuka

- Para pegawai istana terdiri dari kaum Melayu tempatan dan India. Ada orang India yang menjadi pegawai dalam istana sultan Melaka.

- Perkahwinan campur antara anak perempuan pemerintah Cina dan sultan Melaka

- Pemerintah mementingkan keharmonian kaum di Melaka

- Melaksanakan sistem terbuka iaitu menerima sesiapa saja untuk berdagang

- Pentadbiran pelabuhan yang cekap

- Keselamatan laut terjamin daripada ancaman lanun kerana adanya peranan laksamana Melaka yang cekap

- Adanya Undang-undang Laut Melaka yang berteraskan agama Islam

4. Zaman pluraliti KMM iaitu proses penghijarahan berlaku secara semulajadi tanpa paksaan. Pada masa ini bukan zaman negara bangsa seperti yang dikemukakan oleh British sehingga memerlukan visa dan passport untuk berhijrah.

5. Keadaan di KMM menyebabkan ramai pedagang China dan India  berdagang secara sukarela, berakomodasi dengan penduduk tempatan sehingga melahirkan keturunan masyarakat Baba di Melaka.

• Zaman penjajahan
1. Di Eropah berlaku perubahan epistemology iaitu pemisahan antara agama dan negara. Gagasan seterusnya ialah  memisahkan antara agama dan sains moden

2. Stephen Jay Gould (2002) dalam rock of Ages: Science and Religion in the Fullness of Life menyatakan masyarakat umumnya terpisah kepada dua iaitu penyokong kepada agama dan penyokong sains moden. Namun penyokong sains moden lebih ramai berbanding penyokong agama

3. Di Eropah, masyarakat menganggap agama menjadi penyebab kepada masyarakat berselisih pendapat.

4. Ketika British di Tanah Melayu, dasar mengasingkan agama dan sains diteruskan. Oleh itu pentadbiran negara diasingkan dengan sultan mengurus agama dan adatresam, British menguruskan negara. Keadaan ini berbeza dengan sistem pemerintahan sebelum ini yang mana raja berkuasa mutlak.

5. British memperkenalkan sistem pentadbiran  pengagihan kuasa iaitu kehakiman, eksekutif dan perundangan.

6. Bernard Cohn (sarjana India British) menyatakan bahawa kolonialisme British melibatkan penaklukan ruang fizikal dan sistem pemikiran penduduk pribumi.

• Pluralistik di Malaysia
1. Sebelum tahun 1848 hampir semua penduduk Tanah Melayu adalah orang Melayu.

2. Perkembangan bijih timah pada abad ke-19 dan perkembangan getah pada awal abad ke-20, menggalakkan orang Cina dan India masuk ke Tanah Melayu.

3. Menjelang tahun 1931, jumlah penduduk orang bukan Melayu mengatasi orang Melayu dan muncullah masyarakat majmuk.

4. Komuniti orang Melayu, Cina dan India dapat saling bekerjasama sehingga sama-sama menuntut kemerdekaan pada 31 Ogos 1957 dan pembentukan Malaysia pada 16 September 1963.

5. Penjajahan British memberi dampak yang besar kepada masyarakat Malaysia antaranya ialah penambahbaikan kehidupan rakyat Malaysia namun menurut Al-Attas penjajah juga Berjaya memisahkan orang Melayu dengan  agama Islam.

6. Birokrasi dan campur tangan British dapat dilihat dalam peristiwa berikut:

i. British mendapatkan Pulau Pinang daripada Kedah pada 1786

ii. Perjanjian Pangkor (1874), Sultan Perak menerima Residen British yang akan menasihati baginda kecuali dalam semua perkara kecuali dalam hal adat dan agama

iii. 1895, sistem Residen di asaskan di Perak, Selangor, Pahang dan Negeri Sembilan

iv. Perjanjian Persekutuan 1895 yang dikuatkuasakan pada 1 Julai 1896, kempat-empat negeri tersebutdisatukan dibawah nama Negeri-negeri Melayu Bersekutu 

v. 1909, melalui Perjanjian Bangkok dengan Siam, British meluaskan pengaruh dan campur tangan menguasai Kedah, Perlis, Kelantan dan Terengganu.

vi. Di Sabah, kaum Kadazandusun, Bajau, Murut dan Suluk. Apabila British masuk, mereka telahh membawa masuk orang Cina untuk bekerja di lading getah dan tembakau dan pada 1931 terdapat 50,056 orang Cina di Sabah.

vii. Di Sarawak, kaum Iban, Bidayuh, Melayu dan Melanau adalah penduduk bumiputera namun pada 1871 terdapat 5000 orang Cina dan meningkat menjadi 123,626 ribu pada 1939  orang Cina yang bekerja sebagai pedagang, petani dan pelombong di Sarawak.

viii. Rumusannya ketika di Tanah Melayu, British Berjaya memisahkan agama Islam dengan pentadbiran British yang berbentuk secular dalam politik, pentadbiran, undang-undang, ekonomi dan pendidikan.

• Selepas merdeka


1. Politik
i. Hubungan etnik antara kaum Melayu, Cina dan India berjalan lancer dari segi politik terutamanya ketika memohon kemerdekaan dan sejak pilihanraya pada tahun 1955.
ii. Perjuangan menuntut kemerdekaan menjadi pengikat kepada ketiga-tiga etnik untuk bersatu dalam Perikatan.
iii. Parti Perikatan terdiri daripada UMNO, MCA dan MIC.
iv. Parti Perikatan mengamalkan sikap bertolak ansur dan bekerjasama antara etnik.
v. Menurut R.K Vasil (1980), pakatan dalam Parti Perikatan dalam dasarnya telah menerima kepimpinan Melayu.
vi. Tunku Abdul Rahman diterima sebagai Perdana Menteri kerana keupayaan beliau mempengaruhi orang Melayu dan bukan Melayu untuk bertolak ansur dalam banyak perkara.
vii. Tempoh tahun 1957-1959, parti Perikatan menghadapi masalah apabila anggota MCA  merasa tidakk puas hati dengan Tan Cheng Lock dan diganti Dr Lim Chong Eu.
viii. Lim Chong Eu memberi tekanan kepada Perikatan untuk memberi kerusi lebih kepada MCA pada pilihanraya 1959.
ix. Perpecahan dalam MCA berterusan sehingga Lim Chong Eu terpaksa meletak jawatan. Perpecahan berlaku kerana ada anggota yang tidak berpuas hati dengan Parti Perikatan
x. Selepas era 1960-an, kerjasama UMNO-MCA-MIC berterusan sehingga terbentuk Barisan Nasinal yang kekal hingga kini
xi. Dasar-dasar kerajaan yang dijalankan atas dasar tolak ansur telah Berjaya meyakinkan rakyat  dan menidakkan tohmahan parti pembangkang yang cuba memecahbelahkan.
xii. Hubungan etnik di Malaysia kini lebih kepada bersifat utilitarian dan mengikat mereka dalam jaringan silangbudaya merentasi batas etnik masing-masing.

2. Perlembagaan
i. Perlembagaan Persekutuan Malaysia adalah undang-undang tertinggi yang menjadi sumber segala perundangan lain.
ii. Perlembagaan adalah asas pelaksanaan sistem politik di negara kita.
iii. Perlembagaan adalah panduan asas yang berlandaskan kontrak sosial yang telah dipersetujui oleh semua etnik di Malaysia
iv. Terdapat dua peringkat kontrak sosial dalam sejarah, iaitu;
a) Pada zaman plurality iaitu janji taat setia dan saling menghormati antara rakyat dan raja yang diistilahkan waad. Ia berlaku antara Demang Lebar Daun yang mewakili pihak rakyat dan Sang Sapurba mewakili raja atau pemerintah.
b) Dalam konteks masyarakat pluralistic British telah memberi syarat sebelum bersetuju memberi kemerdekaan kepada Tanah Melayu. Ia berkaitan dengan soal kerakyatan. Orang Melayu bersetuju menerima kehadiran orang bukan Melayu dengan memberi taraf kerakyatan sebagai keistimewaan sementara orang bukan Melayu bersetuju peruntukan hak-hak istimewa orang Melayu.

Selain itu setiap kumpulan etnik bersetuju mempunyai wakil dalam bentuk parti politik dan bersetuju hidup bersama-sama.

Pada tahun 1949, kerjasama etnik dibuktikan dengan pembentukan Jawatankuasa Hubungan Antara Kaum (usahasama antara Tan Cheng Lock dan Dato Onn Jaafar) sebagai bukti kepada British hubungan kerjasama peringkat awal telah terjalin.

Hubungan ini seterusnya menjadi model kepada penggabungan parti politik antara kaum.




3. Pendidikan

Pendidikan sebelum kemerdekaan
i. Sehingga Penyata Razak dikeluarkan pada 1956, tiada bentuk sistem pendidikan nasional di Tanah Melayu. Sistem pendidikan vernacular wujud pada masa dengan aliran Inggeris, Melayu, cina dan India.
ii. Zaman Inggeris terdapat tiga peringkat pendidikan.
a) Pendidikan British rendah dan menengah dihadiri oleh kanak-kanak bangsawan Melayu dan hartawan Cina, India
b) Sekolah Melayu peringakt rendah dibantu oleh Inggeris dengan matlamat menjadikan mereka sebagai petani yang lebih baik sedikit daripada ibu bapa. Wujud sekolah agama untuk mengaji Quran. Tiada sekolah menengah Melayu.
c) Sekolah vernacular Cina dan India. Sekolah Cina dibiayai oleh masyarakat Cina sendiri.
iii. Pendidikan pada masa ini berbeza dari segi kurikulum, sukatan mat pelajaran, orientasi dan matlamat pengajaran. Contohnya sukatan pelajaran dan orientasi sekolah Cina dan India adalah berdasarkan negara asal mereka.



Pendidikan pasca merdeka
i. Berorientasikan unsure-unsur tempatan. Sistem pendidikan kebangsaan berasaskan kepada Kurikulum, orientasi dan sukatan mata pelajaran yang seragam.
ii. Pendidikan kebangsaan penting sebagai wadah menyatukan kepelbagaian budaya, nilai dan norma masyarakat untuk membentuk identity kebangsaan Malaysia.
iii. Penyatan Razak (1956)  dan Penyata Rahman Talib (1960) menyatakan kepentingan menyatukan kanak-kanak daripada berbilang etnik di bawah satu sistem pendidikan kebangsaan dengan menggunakan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar.
iv. Dalam peruntukan Perlembagaan Persekutuan bagi kemerdekaan pada tahun 1957, bahasa Melayu dijadikan bahasa kebangsaan dengan bahasa Inggeris diguna sebagai bahasa rasmi.
v. Akta Pendidikan 1957 telah memperuntukan bahawa;
1) Sekolah pelbagai aliran dibenarkan dan pengajaran dalam bahasa ibunda masing-masing dibenarkan
2) Bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan, oleh itu sekolah Cina dan Tamil wajib mengajar Bahasa Melayu sabagai salah satu daripada mata pelajaran
3) Pendekatan dalam mata pelajaran Sejarah, geografi dan buku teks berteraskan Malaysia bukan lagi berunsurkan negara Cina atau India
vi. Persetujuan pemimpin dalam Perikatan terhadap Penyata Razak dan Penyata Rahman melalui proses musyawarah telah membuktikan pengiktirafan bahasa Melayu sebagai alat perpaduan tanpa menjejaskan bahasa etnik-etnik lain.
vii. Ia juga memberi keistimewaan kepada orang Melayu umpamanya dalam Laporan Jawatankuasa Barnes 1951 menyatakan penggunaan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan akan menggalakkan etnik Melayu mendapat kedudukan dalam jabatan-jabatan kerajaan kerana etnik Melayu jauh ketinggalan berbanding etnik Cina dan India
viii. Kebimbangan ini bersandarkan kepada kemasukan etnik bukan Melayu ke universiti contoh Universiti Malaya pada tahun 1966 – 1967, 70% terdiri daripada pelajar bukan Melayu. 98% di Fakulti Kejuruteraan, 93% Sains dan 84 % perubatan. UTM Kuala Lumpur terdapat 90% bukan Melayu.
ix. Selepas 13 Mei 1969, UMNO menerajui Parti Perikatan menegaskan pendidikan perlu seimbang bagi membantu orang Melayu. Mulai Julai 1969, kerajaan melaksanakan penggunaan bahasa Melayu sebagai bahasa pengantar utama di semua sekolah bantuan kerajaan.
x. Kemasukan ke universiti juga mengikut kuota dan biasiswa.
xi. Kerajaan menubuhkan lebih banyak institusi pengajian tinggi bagi memperbanyakkan orang Melayu ke universiti. Kesannya pada 1960 -65 peningkatan orang Melayu ke universiti ialah 65%
xii. Etnik Cina juga mengambil inisiatif sekolah jenis kebangsaan Cina tetap dikekalkan dengan sukatan pelajaran di sekolah-sekolah jenis kebangsaan Cina selaras dengan Kementerian Pelajaran Malaysia.